Celebration of Life

Het is zaterdag en het dorp kleurt meer en meer zwart. Niet van de huidskleur van de mensen, maar van de kleding die ze dragen. Het is begrafenis weekend en deze zaterdag zijn er 4 begrafenissen in town. Al vanaf de eerste dagen dat ik hier aankwam zijn de mensen volop aan een huis bezig geweest. Het huis van de overledenen moet namelijk helemaal op geknapt zijn voordat ze daar familie kunnen ontvangen tijdens de begrafenis. Gelukkig hebben ze wel even. De persoon die overleden is, is namelijk in september al overleden.. Dat is in Ghana geen bijzonderheid. Het komt hier erg vaak voor dat het 6-12 maanden duurt voordat iemand echt begraven wordt. In de tussentijd verblijft het lichaam van de overleden persoon in het mortuarium. Dit kost erg veel geld en dit is hier dan ook één van de meest voorkomende redenen om een lening af te sluiten. Waarom duurt het zolang voordat iemand begraven wordt? Familieleden wonen dikwijls in het buitenland, in Europa bijvoorbeeld en kunnen niet elk moment vrij krijgen en met heel hun gezin naar Ghana afreizen. Dan komt er nog bij dat de familieleden uit Europa in persoon afscheid willen nemen, dus vandaar dat een vrieskist tot die tijd dienst doet als rustplek. Ook stamt dit al vanaf heel vroeger af, toen de mensen nog veel langer deden dan nu al het geval is om van stad naar stad te reizen. Een week na het overlijden van de persoon is er een ‘one week celebration’, daar wordt besloten wanneer de begrafenis zal plaatst vinden.

Maar goed even terug naar Banko op zaterdag middag, waar het ondertussen dus zwart ziet van de mensen. Ook ik, patricia, Alena (nieuwe vrijwilligster in Anja’s Childrens home) en Ebster (gast in guesthouse) hebben ons in het zwart gehesen. Over al in het dorp hangen pamfletten met daarop de aankondiging van het overlijden en de uiteindelijke begravenis datum. ‘Gone home’, ‘Glory of life’, Celebration of life’ luiden de meesten koppen met daar onder groot de naam en foto met leeftijd van de persoon die is overleden. De begrafenis die wij gaan bezoeken is die van de voormalige pastoor van onze kerk. Die is begin dit jaar overleden op 76 jarige leeftijd. Mijn hostfather en mother zijn nauw bij de kerk betrokken (pa is ook predikant) dus zijn al vanaf vanochtend vroeg druk in de weer. Er moeten namelijk gasten worden ontvangen, eten worden gekookt en drank worden aangesleept.

Als we in het park aan komen waar de begrafenissen worden gehouden moeten we eerst uitzoeken waar we moeten zijn. Er staan grote partytenten op het grasveld met daar onder allemaal mensen in een traditioneel zwart begrafenis kostuum. Ook zijn er mensen die rood dragen, dit zijn de hoofd rouwers (vaak familie leden). De partytenten staan in een vierkant om een open plek heen. Op de openplek staat een grote foto van de overledenen. Als we eindelijk hebben gevonden waar we moeten zijn lopen we een ronde langs alle stoelen en geven iedereen een hand. Negen van de tien mensen heb ik nog nooit gezien maar ik schud vriendelijk een hand en laat een respectvolle ‘I’m sorry’ horen als spijtbetuiging. Na ons rondje moeten ook wij zelf op een stoel plaatst nemen en zijn nu wij de gene die gecondoleerd worden.

De begrafenissen in Ghana zijn van grote omvang. Ik schat dat er op onze begrafenis wel een 500 mensen waren. Die krijgen daar allemaal te eten en te drinken en moeten een slaapplaats betalen. Als spijtbetuiging moet je op een begrafenis een donatie doen. Uit respect doen wij dit dan ook en even kijk ik raar op als ik later door de speakers, waar eerst luide muziek uit kwam, plots hoor; Madamme Pat and the other Obrunni’s 25 ghana cedi’s’. Huh?! Wordt er nu gewoon omgeroepen wat wij gedoneerd hebben???! Blijkbaar wordt alles geregistreerd en is het hier een feit dat als je veel doneert, je ook op een begrafenis in jouw familie veel donaties terug kan verwachten. Want voort wat hoort wat. Dan komt opeens de hele familie op ons af om ons de hand te schudden en te bedanken voor onze donatie. Jeetje.. Terwijl ik nog redelijk verbaasd ben over alles wat ik zie en hoor gebeuren om me heen komt er ineens een stoet van rouwende mensen het grasveld opgelopen met allemaal dingen op hun hoofd. Ik zie water, blikjes 7up, cola maar ook eten en achter de stoet aan volgt een man met een geit. Verbaasd kijk ik Patricia aan en zij legt mij uit dat deze familie geen geld doneert maar goederen en.. ja een geit. We drinken nog wat en gaan dan voor dat het feest begint weg. Wij als Onbrunni’s dansen niet graag op begrafenissen en willen dan ook voorkomen dat we door de een of de ander de dansvloer op getrokken worden.

Wat een groots afscheid. Voor mij als buitenstaander heel mooi. Maar ik kan me voorstellen dat als je er midden in zit, je een half jaar moet wachten tot dat je familielid begraven wordt en je je aan allerlei rouw voorschriften moet houden zoals bijvoorbeeld als weduwe je huis niet uit mogen tot dat je man begraven is. Als dochter een half jaar lang zwarte kleding moeten dragen als je moeder overleden is. Dan kan ik me voorstellen dat het minder leuk is en je nauwelijks door kan met je leven, vooral als je na het feest met een enorme schuld blijft zitten.

ByebyeYooooo!

Mijn laatste paar dagen.. Ik geniet optimaal van de kinderen. Lees in de nieuwe boekjes, zing met ze tijdens de avond afwas, knuffel zoveel met ze als ik kan. De kinderen nemen me mee naar de holly mountain, ik ontmoet Anja de oprichtster van het childrens home, ik vertel de nieuwe vrijwilligster alles wat ik weet en leid haar rond in mijn dagelijkse leven. Ik maak nog een laatste rondje door het dorp om afscheid te nemen van Madamme en Effia en alle andere mensen met wie ik dagelijks een praatje maal. Ik vind uiteindelijk een goede bestemming voor de speltjes en elestiekjes die mijn moeder opgestuurd heeft. De kindjes in mijn weeshuis hebben geen haar maar ik geef ze als bedankje voor haar vriendschap aan het kindje van Madamme en laat Margaret de rest in mijn eigen haar verwerken met vlechtjes. Ik verzamel wat email adressen, haal mijn nieuwe jurk op, leer meatpie maken, eet een Hollandse appeltaart bij mijn buurvrouw (wat een super idee was dat van mij! ‘oooooh Pat kun je geen appeltaart bakken in je nieuwe oven? En kun je dat dan doen voordat ik weg ga :D?!). Ik neem afscheid van Atta mijn buurjongen die dagelijks langs komt om even ‘Hoi’ te zeggen. Ik wissel nog wat informatie uit met Anja, evalueer mijn verblijf, wordt door de hostfather uitgenodigd om snel terug te komen met ‘my boyfriend or some familie, and ofcorse you can sleep here then’. Ik help voor de laatste keer mee met koken, was voor de laatste keer met de hand, haal voor de laatste keer water en draag dit voor de laatste keer op mijn hoofd naar huis. Ik wordt door de kinderen ‘Evi Obibinni’ genoemd ‘because you can do everything we do’. Ook noemen ze me de mama van Kwabena omdat ik hem zo graag mee naar Nederland wil nemen. Ik lach voor de laatste keer hard om het taal gebrek tussen mij en Sister (de huishoudster die geen Engels spreekt) als ze me vertelt dat ze moet huilen als ik weg ga. Ik geniet van het geschreeuw van de kinderen, ik corrigeer ze als ze elkaar voor de zoveelste keer slaan, ik speel een potje voetbal met Pa en Yolan, ik spring in de rug van Kate die daar niet op rekende waardoor we bijna met ons gezicht op de grond kletteren, ik bezoek het ziekenhuis nog een keer omdat Ellie koorts heeft en dan is het dinsdag avond.

Tijd voor mijn afscheidsfeestje. Helaas zonder muziek van Atta, want de electriciteit is al de hele dag uit. Het is pikke donker. Hier en daar brand een zaklamp in de woonkamer. Bij het schijnsel van een olie lamp deel ik bekertjes limonade en zakjes chips uit. Nederlandse Anja (oprichtster van kinderhuis) komt aangelopen met een grote zak vol met muziek instrumenten. De kinderen zoeken allemaal iets uit. En dan barst er een groot ritmisch kabaal los. De kinderen zingen, maken muziek, vormen een kring en dwingen me met hun zang in het midden van de kring plaats te nemen en te dansen. Ik spring in het midden, maak een van m'n Azonto moves en de kinderen moeten hard lachen. Dan sluit ik me weer snel bij de buiten kring aan. We dansen, zingen, klappen, springen, lachen en dan ineens springt het licht aan. Er klinkt een hard gejuig en door een van de grote jongens wordt de tv aangezet. Dan klinkt er een Azonto song door de kamer en maken we mooie Azonto dans moves met z'n alle. De avond vliegt voorbij. Ik dans met alle kinderen, lach veel met ze, trek me soms even terug om ze van de zijkant met een bigsmile te bekijken. Tegen het einde van de avond komt Prince tegen me aan staan en laat me niet meer los. Hij valt bijna staant in slaap maar als ik vraag; ' Prince, let me take you to bed?!' Roept hij volmondig ' Noo!' We dansen het zweet op ons lichaam en dat terwijl het buiten waait en giet. Om half 10 moet ik de kinderen echt naar bed sturen want morgen is het Examen.

De volgende ochtend sta ik vroeg op. Ik wil gedouched zijn voordat de kinderen opstaan zodat ik alle tijd heb om afscheid van ze te nemen. Maar de kinderen zijn vroeg. Ze verzamelen zich voor mijn deur en Kate kijkt me boos aan: ' Wy do you have to go?' Dit gaat nog lastig worden. Ik probeer positief te blijven: 'Kate we had a nice time didn't we?' 'Are you comming back to Ghana again?' ' Jaaaaaaaaaaa!' schreeut een stem in mijn hoofd. Maar ik wil geen valse hoop geven, dus antwoord daarom: 'I don't know,I do'nt think so..'

Met mijn backpack op m'n rug loop ik naar de poort. Nog een laatste knuffel voor ' Ma', ' Pa' en ' Sister'. Ik neem afscheid van Anja en de nieuwe vrijwilligster Alina. Dan komt Kwabena aan gelopen 'Eviiiiii!' Ik neem hem in mijn armen, geef hem een laatste knuffel en zeg: ' Bye bye Kwabena. ByeByeYooooooo fluisterd hij en rent dan snel naar zijn moeder terug.

En dan is het nu tijd om te reizen. Hoe doe je dat? Met één zware backpack en een volgeladen weekendtas met sourveniertjes? Nou niet. Je zet één tas gewoon een week van te voren op de bus naar Accra. Zet je westerse achterdocht opzij en vertrouwd er op z’n Ghanees op dat hij in Accra aan komt en daar in ontvangst wordt genomen door de juiste ontvangen. Wat godzijdank nog gebeurd ook! En tadaaa dan hebben we nog maar één zware tas om mee te reizen :).

Nu richting het noorden! Weleens waar met een brok in m'n kel maar met heel veel zin!